VAT PURNIMA वटपोर्णिमेच्या पूजा विधीचा संपूर्ण माहिती देताना खालील क्रमाने करणे योग्य राहील. वटपोर्णिमेच्या दिवशी वटवृक्षाची पूजा करण्याची परंपरा आहे. हे व्रत स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी करतात. पूजा विधीच्या खालील क्रम आहे:
VAT PURNIMA वटपोर्णिमा पूजा
- स्नान आणि शुद्धीकरण:
- सकाळी लवकर उठून स्नान करून शुद्ध वस्त्र धारण करा.
- पूजा स्थळ स्वच्छ करा आणि त्यावर तोरण, रांगोळी आणि फुलांची सजावट करा.
- पूजेची तयारी:
- पूजा साहित्य एकत्र करा: पूजा थाळी, तांब्या, कलश, पान, सुपारी, नारळ, हळद-कुंकू, अक्षता, फुले, धूप, दिवा, कापूर, गंगाजल, व्रत कथा पुस्तक, नैवेद्य (फळे, मिठाई), सवाष्णी साडी, व्रत धागा, वटवृक्षाची फांदी.
- वटवृक्षाची पूजा:
- वटवृक्षाच्या जडाजवळ किंवा वटवृक्षाच्या प्रतिकृतीजवळ (जर वटवृक्ष उपलब्ध नसेल तर) पूजा करा.
- वटवृक्षाच्या मुळांवर जल अर्पण करा आणि वटवृक्षास हळद-कुंकू, फुले आणि अक्षता वाहा.
- वटवृक्षाला व्रत धागा (पिवळा धागा) गुंडाळा आणि 7 किंवा 11 वेळा प्रदक्षिणा घाला.
- पतीची पूजा:
- पतीला नवीन वस्त्र अर्पण करा आणि त्यांना ओवाळून त्यांना दीर्घायुष्यासाठी आशीर्वाद मांगा.
- पतीच्या उजव्या हातात व्रत धागा बांधा.
- वटसावित्रीची कथा वाचन:
- वटसावित्रीची कथा वाचन करा. कथा वाचताना सावित्रीच्या धैर्याची आणि पतीच्या प्रती तिच्या प्रेमाची महती सांगितली जाते.
- नैवेद्य अर्पण:
- देवी सावित्रीला नैवेद्य (फळे, मिठाई) अर्पण करा.
- नैवेद्य अर्पण केल्यानंतर ते प्रसाद म्हणून सर्वांना वितरित करा.
- आरती आणि प्रार्थना:
- वटवृक्षाच्या पुढे दिवा लावा आणि धूप-दीप दाखवा.
- वटसावित्रीची आरती करा आणि ‘वटसावित्री व्रताच्या’ मंत्रांचा जप करा.
वट पूर्णिमा म्हणजे हिंदू संस्कृतीनुसार एक महत्वाचा पर्व आहे. हे पर्व महिलांच्या स्त्रीधर्माचा आदर्श आणि पुरुषांच्या लॅग्निक आणि आत्मिक दृष्ट्यातून महत्वपूर्ण आहे. वट पूर्णिमेला हिंदू कॅलेंडरानुसार अषाढ शुद्ध पूर्णिमा असून त्याला मराठीत ‘वट सावित्री व्रत’ किंवा ‘वट पूर्णिमा व्रत’ म्हणतात.
१. पूजन सामग्री स्थळांकित करणे: पूजन सामग्री आणि वट वृक्षाची उंची ठेवण्यासाठी एक उच्च ठिकाण निवडा.
२. व्रती स्त्रियांच्या समूहाने स्थानिक देवस्थानात गणपती आणि वटाचे पूजन करा: व्रती स्त्रियांनी गणपतीला आराधना केल्यानंतर, वटाच्या वृक्षाची पूजा करण्याची प्रक्रिया सुरू करा.
३. वट सावित्री व्रत कथा वाचणे: वट पूर्णिमेला वट सावित्री व्रत कथा वाचणे आवडते. ही कथा ब्राह्मण किंवा पंडितांनी कथामाला केली जाते.
४. वट पूजन करणे: वटाच्या वृक्षाला कुंडळी, कुंकू, चारले, साखर, नारळ, सुपारी, अक्षत, धूप, दिवा, फळे, फुले, पाणी आणि नैवेद्य सहित पूजन सामग्री देऊन पूजा करा.
५. अंगठ्याची पूजा: पूजनाच्या शेवटी अंगठ्यांची पूजा करा आणि देवतांना अर्पण करा.
६. प्रसाद वितरणे: पूजा झाल्यानंतर सर्वांना प्रसाद वितरणे.
वट पूर्णिमेच्या दिवशी पूजन केल्यानंतर, स्त्रियांनी सावित्री सावित्रीचा संकष्टी चढविण्याचा निर्णय केला जातो, ज्यात स्त्रीच्या पतीविषयी विशेष प्रार्थना केली जाते.
लग्नाच्या वाढदिवसाच्या मराठी शुभेछा बघण्यासाठी येथे – क्लिक करा VAT PURNIMA
वटसावित्री आरती | VAT PURNIMA 2024
ओम जय वटवृक्ष सवारी, जय जय वटवृक्ष सवारी |
जय सावित्री नारायणी, वटवृक्ष सवारी ||
वटवृक्षास पुढे धरले, पाणी कलश उजाळी |
पती प्रिया व्रत धरणी, वटवृक्ष सवारी ||
अचला पतिव्रता नारि, पती सुखाची इच्छा करी |
व्रत हिचे मंगलकारी, वटवृक्ष सवारी ||
करावा पती साठी, व्रत चांगले आरोग्य लाभावे |
सावित्री माता कृपाळु, वटवृक्ष सवारी ||
पतीला दीर्घायुष्य लाभो, सुख समृद्धी फळो |
तुमचे व्रत जगाची, वटवृक्ष सवारी ||
पती पाठी सावित्री, यमराजास वाचविली |
प्राण प्रियाची चिंता केली, वटवृक्ष सवारी ||
सुमन साज करितो, आरती चा मनोभावे |
ओम जय वटवृक्ष सवारी, वटवृक्ष सवारी ||प्रार्थना VAT PURNIMA
वटसावित्री व्रतमहात्म्यं श्रुत्वा धर्मं सनातनम् |
व्रतमेतत करिष्यामि सुव्रता भविता सदा ||
या पूजेमध्ये झालेल्या त्रुटींसाठी क्षमस्व, पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी, सुख-समृद्धीसाठी व वटसावित्री देवीची कृपा मिळो अशी प्रार्थना करते.व्रत समाप्ती VAT PURNIMA
- पूजा संपल्यावर पतीला आणि घरातील वयोवृद्धांना नमस्कार करून आशीर्वाद घ्या.
- पूजा साहित्य व्यवस्थित ठेवा आणि व्रत धागा काळजीपूर्वक सांभाळा.
उपवास
- दिवसभर उपवास ठेवा किंवा फलाहार करा.
- व्रताचे पारणे दुसऱ्या दिवशी ताज्या फळांनी किंवा हलक्या भोजनाने करा.
या पूजा विधीचे अनुसरण करून वटपोर्णिमा व्रत पूर्ण करा आणि पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करा.
वटसावित्री व्रत कथा
वटसावित्री व्रताच्या कथेत सावित्री आणि सत्यवान यांच्या अद्वितीय प्रेमकथेचे वर्णन आहे. ही कथा स्त्रियांसाठी प्रेरणादायी आहे आणि पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि सुखसमृद्धीसाठी हे व्रत केले जाते. खालील कथेत सावित्रीच्या धैर्याची आणि तिच्या पतीच्या प्रती असलेल्या प्रगाढ प्रेमाची महती सांगितली आहे:
वटसावित्रीची कथा VAT PURNIMA
प्राचीन काळी अश्वपती नावाचे एक धर्मनिष्ठ राजा होते. त्यांची पत्नी मालविका होती. त्यांना संतती नव्हती म्हणून त्यांनी अनेक वर्षे संतानप्राप्तीचे व्रत आणि तप केले. अखेरीस सावित्री देवीच्या कृपेने त्यांना एक कन्या झाली आणि तिचे नाव सावित्री ठेवले.
सावित्री सुंदर, विदुषी आणि गुणवान होती. तिचे रूप, शील आणि स्वभाव पाहून अनेक राजकुमारांनी तिच्याशी विवाह करण्याची इच्छा व्यक्त केली. परंतु सावित्रीने स्वतःसाठी वर शोधण्याचे ठरविले आणि ती वराच्या शोधात निघाली. एका वनात सत्यवान नावाच्या राजकुमाराला पाहिले. सत्यवान गरीब पण वीर आणि धर्मनिष्ठ होता. सावित्रीने त्याच्याशी विवाह करण्याचा निर्धार केला.
राजा अश्वपतीने सावित्रीच्या निर्णयाला मान्यता दिली आणि सावित्री व सत्यवान यांचा विवाह सोहळा संपन्न झाला. परंतु सत्यवानाच्या आयुष्यात एक वर्षच उरले असल्याचे नारदांनी सावित्रीला सांगितले. सावित्रीने धीर सोडला नाही आणि सत्यवानाच्या आयुष्याच्या शेवटच्या वर्षासाठी कठोर तप करण्याचे ठरविले.
सत्यवानाच्या निधनाचा दिवस जवळ आला. त्या दिवशी सावित्री सत्यवानाबरोबर जंगलात लाकूड कापायला गेली. सत्यवान अचानक मूर्च्छित झाला आणि काही क्षणातच त्याचे प्राण गेले. यमराज सत्यवानाचे प्राण घेऊन निघाले. सावित्रीने यमराजाचा पाठलाग सुरू केला.
यमराजाने सावित्रीला अनेकदा परत जाण्यास सांगितले पण सावित्री तिच्या पतीच्या प्राणांसाठी थांबली नाही. यमराज तिच्या धैर्याने आणि पतिव्रतेच्या भक्तीने प्रभावित झाले आणि त्यांनी तिला वरदान मागण्यास सांगितले. सावित्रीने पहिल्या वरदानात आपल्या सासरच्या राज्याचे पुनरुत्थान मागितले. दुसऱ्या वरदानात तिने आपल्या सासू-सासऱ्यांना दृष्टी प्राप्त होण्यासाठी वरदान मागितले. शेवटी तिने तिसरे वरदान मागितले की तिला आणि सत्यवानाला दीर्घायुष्य लाभो आणि त्यांचे वंशज होवोत.
यमराज सावित्रीच्या भक्तीने प्रभावित झाले आणि सत्यवानाचे प्राण परत दिले. सावित्रीने तिच्या पतिव्रतेच्या धैर्याने आणि भक्तीने यमराजाला परास्त केले आणि सत्यवानाला पुन्हा जीवन मिळाले.
कथेचा महत्त्व: VAT PURNIMA
सावित्रीच्या धैर्याची आणि निष्ठेची ही कथा प्रत्येक स्त्रीला आपल्या पतीच्या प्रती श्रद्धा आणि प्रेम कसे असावे याचे आदर्श उदाहरण आहे. या व्रताच्या निमित्ताने स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि सुखसमृद्धीसाठी वटवृक्षाच्या सावलीत व्रत करतात.
ही कथा पूर्णपणे ऐकून वटसावित्रीचे व्रत करण्याचे महत्त्व लक्षात येते. वटसावित्रीच्या पूजेने पती-पत्नीच्या नात्यात स्नेह आणि विश्वास वाढतो.
वटपोर्णिमेच्या शुभमुहूर्तावर स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी व्रत करतात आणि पारंपरिक पद्धतीने पतीचे नाव घेऊन उखाणे म्हणतात. हे उखाणे खास वटसावित्री व्रतासाठी आहेत:
वटपोर्णिमा उखाणे | VAT PURNIMA UKHANE
तीन वर्षातून एकदा येतो अधिकमास
__ रावांचे नाव घेते आज केला वटपौर्णिमेच्या उपवास
वटवृक्ष सांगतो सत्यवान सावित्रीचा इतिहास
__ रावांचे नाव घेते वटपौर्णिमेसाठी खास
वडाची पूजा करून, मागितले दीर्घयुष्याचे दान,
__ रावांसोबत, मी संसार करिन छान
वडाच्या झाडाला घातल्या, प्रदक्षिणा एकशे आठ,
__ रावांसोबत बांधली मी जन्मोजन्मीची गाठ
रामाने सीतेसाठी, उचलले शिवधनुष्य,
__ रावांसाठी वाढत राहो, कीर्ती आणि कर्तृत्व
वटपौर्णिमेला आहे, वडाला खूप महत्व
__ रावांची वाढत राहो, कीर्ती आणि कर्तृत्व
पतिव्रता धर्माचा, सावित्री आहे आदर्श,
__ रावांचे नाव घेताना, होतो खूप हर्ष
वटपौर्णिमेचे व्रत, निष्ठेने करते,
__ रावांसाठी मी, दीर्घायुष्य मागते
सत्यवानाच्या सेवेत सावित्री झाली मग्न,
__ रावांसोबत झाले आताच माझे लग्न
जीवनरूपी काव्य दोघांनी वाचावी,
__ रावांची साथ जन्मोजन्मी असावी
वटपोर्णिमेच्या दिवशी या उखाण्यांचा उपयोग करून, स्त्रिया आपल्या पतीचे नाव प्रेमाने घेतात आणि व्रताचे महत्व अधोरेखित करतात.
वटपोर्णिमा पूजा ही हिंदू धर्मातील एक महत्त्वपूर्ण परंपरा आहे, ज्याचे मूळ प्राचीन काळात आहे. या पूजेच्या आरंभाची कथा आणि तिच्या मागील कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
वटपोर्णिमा पूजेचा इतिहास आणि कारणे VAT PURNIMA
- सावित्री-सत्यवान कथा:
वटपोर्णिमा पूजेच्या सुरुवातीचे मुख्य कारण सावित्री आणि सत्यवान यांची कथा आहे. सावित्री ही आपल्या पती सत्यवानाच्या जीवाचे रक्षण करण्यासाठी वटवृक्षाच्या (वडाच्या झाडाच्या) पायथ्याशी यमराजाची पूजा करून आपल्या पतीला मृत्यूपासून वाचवते. तिच्या अचळ पतिव्रतेने यमराजा देखील तिच्या भक्तीला वश होतो आणि सत्यवानाला परत जीवन देतो. ही कथा पतिव्रतेच्या महत्त्वाचे प्रतीक आहे आणि स्त्रियांनी आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी वटवृक्षाची पूजा करावी ही श्रद्धा त्यातून निर्माण झाली. - वटवृक्षाचे महत्व:
वटवृक्ष हा भारतीय संस्कृतीत आणि आयुर्वेदात एक पवित्र आणि महत्त्वपूर्ण वृक्ष मानला जातो. वटवृक्षाचे धार्मिक आणि पर्यावरणीय महत्व खूप मोठे आहे. या वृक्षाच्या खाली पूजा केल्याने आणि त्याला प्रदक्षिणा घातल्याने सुख-समृद्धी, आरोग्य आणि दीर्घायुष्य लाभते, अशी श्रद्धा आहे. - सावित्रीच्या धैर्याची प्रेरणा:
सावित्रीने दाखवलेल्या धैर्याची आणि तिच्या पतीप्रतीच्या निष्ठेची कथा प्रत्येक स्त्रीसाठी प्रेरणादायी आहे. या कथेतून स्त्रियांना आपल्या पतीप्रती प्रगाढ प्रेम, निष्ठा आणि धैर्याचे महत्व शिकायला मिळते. म्हणूनच वटपोर्णिमा व्रत केल्याने सावित्रीसारखे धैर्य आणि निष्ठा मिळावी, अशी श्रद्धा आहे. - पतिव्रतेचे व्रत:
भारतीय संस्कृतीत पतिव्रता स्त्रीचे मोठे महत्त्व आहे. पतिव्रतेचे व्रत धारण केल्याने पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि कुटुंबाच्या कल्याणासाठी हे व्रत केले जाते. वटपोर्णिमा व्रत हे पतिव्रतेच्या धार्मिक आचरणाचे प्रतीक आहे. - प्रकृती संवर्धनाचा संदेश:
वटवृक्षाच्या पूजेने पर्यावरण संवर्धनाचा महत्त्वपूर्ण संदेश दिला जातो. वटवृक्षासारख्या वृक्षांची पूजा करून त्यांचे संरक्षण आणि संवर्धन करणे आवश्यक आहे. या पूजेच्या निमित्ताने वृक्षसंवर्धनाचे महत्वही अधोरेखित होते.
वटपोर्णिमा पूजेची महत्त्व VAT PURNIMA
वटपोर्णिमा पूजा ही स्त्रियांच्या पतिव्रतेच्या निष्ठेचे प्रतीक आहे. ही पूजा स्त्रियांनी आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी, सुख-समृद्धीसाठी, आणि कुटुंबाच्या कल्याणासाठी केली जाते. सावित्रीच्या कथेतून मिळालेली शिकवण आणि वटवृक्षाच्या पूजेने प्राप्त होणारी सकारात्मक ऊर्जा ही या पूजेच्या महत्वाच्या कारणांमध्ये येते.